Bu yazıda genellikle kategorik verilerin özetlenmesinde kullanılan frekans dağılımını inceleyeceğiz. Özellikle sosyal çalışmalarda sıklıkla kullanılan, basit ama işlevsel sonuçlar sağlayan frekans kavramını veri analizinin temel kavramlarındandır. Hazırsanız bu temel konuyu beraber irdeleyelim:
Frekans nedir?
Bir değişkenin her bir kategorisine düşen gözlem sayısını ifade eder.
Frekans dağılımı nedir?
Bir değişkenin aldığı her bir değerin gözlenme sayısının bir tablo olarak özetlenmesidir. Örneğin bu yazıyı okuyan bireylerin cinsiyet dağılımı örnek verilebilir.
Temel özellikleri nelerdir?
- Frekans dağılımları betimleyici istatistiğin en önemli bileşenlerindendir.
- Veriyi özetleme ve bir bütün olarak görebilmede kullanışlıdır.
- Nitel ve nicel her türlü veri için bilgi verici sonuçlar sağlarlar.
Basit frekans verileri
- Elde edilen ölçümlerin belirli bir kritere göre sıralanmasıdır.
- Nitel ise alfabetik, ünvan vb. gibi kriterlere, nicel ise küçükten büyüğe (veya tersi) şeklinde basitçe sıralanmasıyla oluşur.
- Yanda verilen örnekte kategoriler ünvana göre sıralı olarak vermiştir.
| Konum | Maaş |
| İşçi | 7000 |
| İşçi | 7500 |
| İşçi | 7250 |
| İşçi | 7500 |
| Şef | 9000 |
| Müdür yardımcısı | 12500 |
| Müdür yardımcısı | 12500 |
| Müdür | 16000 |
| Yönetim kurulu üyesi | 18000 |
| Yönetim kurulu başkanı | 25000 |
Nitel frekans verisi örneği
Bir üniversitede eğitim gören 25 öğrencinin bölümleri yanda verilmiştir:
Hukuk, İstatistik, İstatistik, İşletme, İktisat, İsletme, Hukuk, Matematik, Matematik, Fizik, Fizik, Kimya, Kimya, Biyoloji, Biyoloji, Kimya, Fizik, İstatistik, Fizik, İktisat, Hukuk, Matematik, Kimya, İstatistik, İstatistik
| Bölüm | Frekans | Oran | Yüzdesel Oran |
| Biyoloji | 2 | 2/25 = 0.08 | 8 |
| Fizik | 4 | 4/25 = 0.16 | 16 |
| Hukuk | 3 | 3/25 = 0.12 | 12 |
| İktisat | 2 | 2/25 = 0.08 | 8 |
| İstatistik | 5 | 5/25 = 0.20 | 20 |
| İşletme | 2 | 2/25 = 0.08 | 8 |
| Kimya | 4 | 4/25 = 0.16 | 16 |
| Matematik | 3 | 3/25 = 0.12 | 12 |
| Toplam | 25 | 1 | 100 |
Nicel frekans verisi örneği
Bir ilçede bulunan 10 otomobil servisine gelen günlük kazalı araç sayısı yandaki gibi olsun:
1, 0, 2, 2, 3, 1, 0, 3, 3, 4
| Kaza Sayısı | Frekans | Oran | Yüzdesel Oran |
| 0 | 2 | 2/10= 0.2 | 20 |
| 1 | 2 | 2/10= 0.2 | 20 |
| 2 | 2 | 2/10= 0.2 | 20 |
| 3 | 3 | 3/10= 0.3 | 30 |
| 4 | 1 | 1/10= 0.1 | 10 |
| Toplam | 10 | 1 | 100 |
Gruplandırılmış frekans verileri
- İlgilenilen değişkenin aldığı değerler çok sayıda ise sınıf adı verilen alt aralıklara bölünerek özetlenir.
- Sınıflar ve bu sınıflara düşen gözlemlerin frekansları tablolaştırılır.
- Gruplandırma işlemi için bir dizi adım sırasıyla dikkatli uygulanmalıdır. Bu işlem adımlarına sonraki yazılarımızda uygulamalı olarak değineceğiz.
Örnek: 20 öğrencinin bir hafta boyunca izledikleri yabancı dizilerin süreleri dakika cinsinden yandaki gibi olsun:
120, 150, 180, 140, 220, 300, 100, 250, 320, 400, 300, 350, 350, 180, 160, 140, 160, 200, 240, 120.
| Sınıf Aralığı | Sınıf Sınırı | Frekans | Orta Nokta | Oran | Oran (%) | Eklemeli Frekans |
| 100-160 | 99.5-160.5 | 8 | 130 | 8/20 = 0.4 | 40 | 8 |
| 161-221 | 160.5-221.5 | 4 | 191 | 4/20 = 0.2 | 20 | 12 |
| 222-282 | 221.5-282.5 | 2 | 252 | 2/20 = 0.1 | 10 | 14 |
| 283-343 | 282.5-343.5 | 3 | 313 | 3/20 = 0.15 | 15 | 17 |
| 344-404 | 343.5-404.5 | 3 | 374 | 3/20 = 0.15 | 15 | 20 |
| Toplam | 20 | 1 | 100 |
Zaman ve mekan frekans serileri
- Bir değişkenin zamana bağlı olarak aldığı değerlerin bir kolonda ilgili zaman birimi (yıl/ay/hafta/gün vs), diğer kolonda aldığı değerlerin yer aldığı iki sütunlu bir tablo formatında sunulmasıdır.
- Benzer şekilde bir değişkenin aldığı değerler mekansal olarak ayrılabiliyorsa mekan serisi olarak özetlenebilir.
| Örnek (Zaman serisi): Bir Youtube kanalının son 6 ay içerisinde kazandığı abone sayısı |
| Ay | Abone sayısı |
| Ocak | 600 |
| Şubat | 650 |
| Mart | 670 |
| Nisan | 620 |
| Mayıs | 800 |
| Haziran | 870 |
| Örnek (Mekan serisi): Akdeniz bölgesi suç oranları istatistikleri |
| İl | Suç Oranı |
| Adana | %4 |
| Antalya | %3.5 |
| Mersin | %3.9 |
| Osmaniye | %2.5 |
| Isparta | %2 |
| Burdur | %2 |
Birikimli frekans verileri
- Klasik frekans serilerinde belirli bir değerden daha az (küçük) veya daha çok (büyük) kaç gözlem olduğu bilgisini verir.
- Küçük veya eşit hesabı ilk satırdan, büyük veya eşit hesabı için son satırdan başlanarak işlem yapılır.
- Yorumlarken örneğin aşağıdaki tablodan 3 ya da daha az kazalı araç sayısının 9, en az 1 kazalı araç sayısının ise 8 olduğu görülür.
| Kaza sayısı | Frekans | Küçük veya eşit | Büyük veya eşit |
| 0 | 2 | 2 | 2+8=10 |
| 1 | 2 | 2+2=4 | 2+6=8 |
| 2 | 2 | 2+2+2=6 | 2+4=6 |
| 3 | 3 | 2+2+2+3=9 | 3+1=4 |
| 4 | 1 | 2+2+2+3+1=10 | 1 |
| Toplam | 10 |
Sonuç
Bu yazıda frekans kavramı ve frekans serilerini tanıdık. Genel hatlarıyla ayrımlarına değindik. İlerleyen yazılarımızda adım adım sayısal örneklerle bu dersleri destekleyeceğiz. Özellikle kategorik değişkenlerin kategorilerine ait yüzde ve oranlara ihtiyaç duyduğumuzda sıkça kullandığımız, basit yorumlarla işlevsel sonuçlar elde edebileceğimiz frekanslar temel istatistiğin olmazsa olmazıdır.
Onbirinci yazısını tamamladığımız “adım adım istatistik temelleri” adlı yazı dizisinde alan içinden ve dışından bireylerin sorunsuzca kavrayabileceği formatta birçok içerik hazırlamaktayız. Serinin önceki yazılarına blog adresimizden ulaşabilirsiniz.
Aklınıza takılan soruları, varsa yorumlarınızı bizimle yorum olarak veya iletişim sayfamızdan paylaşmayı ihmal etmeyin. Hepinize bol istatistikli ve analizli günleriz dileriz 🙂 Sonraki yazılarda görüşmek üzere.
